Sunday, February 7, 2016

पर्यायवाची शब्द ( Synonyms )

पर्यायवाची शब्द

मान                     प्रतिष्ठाआदरसम्मान

युद्ध                        लड़ाईसंग्रामरण

स्वतंत्रता                 स्वाधीनताआज़ादी

शत्रु                        दुश्मनबैरीरिपु

तलवार                   खडगअसिकृपाण

घर                         आवासगृहआलय

शाम                       संध्यासांय

नौकर                      दासभृत्यसेवक

आश्चर्य                    हैरानीअचरज

आदेश                   आज्ञाअनुदेशनिर्देश

अचानक                 सहसाएकाएक

हाथी                      गजकुंजरहस्ती

बंदर                       मर्कटवानरकपि

शेर                       वनराजकेसरीनाहर

सैर                         भ्रमणयात्रापर्यटन

जंगल                     वनकाननअरण्य

उद्यान                    उपवनबागवाटिका

पक्षी                       खगविहगचिड़िया

शिष्य                      छात्रविद्यार्थी

बुद्धिमान                 चतुरप्रवीण

विष                       ज़हरहलाहल

किनारा                   कूलतीरतट

मंदिर                      देवालयदेवल

प्रयत्न                    प्रयासकोशिशचेष्टा

बाल                      केशअलक

नाव                       नौकातरणी

तीर                        बाणशर

श्रम                        परिश्रममेहनत,

स्वर्ग              देवलोकइंद्रलोकसुरलोक

दीप                        दीपकप्रदीपदीया

उन्नति                 प्रगतिविकासउत्थान

श्रमिक                    मज़दूरकामगार

पथ                        रास्तामार्गराह

तम                        अँधेराअँधकार

पाँव                       पगचरणपैर

बातचीत                 संवादवार्तालाप

माता                      माँजननीअम्बा

धरती          वसुधावसुंधरापृथ्वीधरणी,           .      महीधरित्रीधराभूभूमि

अमृत                      सोमसुधाअमिय

किरण                     रश्मिअशुमरीचि

पट                       किवाड़दरवाजाद्वार

बचपन                    शैशवबाल्यावस्था

इमारत                     भवनमकानकोठी

रात                        निशारात्रिरजनी

देह                         शरीरतनकाया

उपद्रव              उत्पातझमेलापरेशानी

आँख                      चक्षुनेत्रनयन

त्योहार                    पर्वउत्सव

कमल          जलजनीरजसरोजपंकज

राजा                    नरेशभूपनृपभूपति

वस्त्र                       वसनचीरकपड़ा

इंद्र                         देवराजसुरपति

नौका                      नावतरणीतरी

महासागर                समुद्रसिंधुजलधि

शिक्षक                गुरुआचार्यअध्यापक

प्रतिभा                   बुद्धिसमझयोग्यता

दिवस                   दिवादिनवासरवार

भाषण              कथनव्याख्यानबोलना

अवधि                    सीमानियतकाल

सूर्य  रविभानुदिनकरभास्करआदित्य,

चाँद                       चंद्रमाशशिविधु

प्रकाश                रोशनीज्योतिउजाला

आकाश        अंबरनभगगनआसमान

हवा                       वायुपवनअनिल

प्रयास                    चेष्टाप्रयत्नकोशिश

भयानक                  भयंकरडरावना

मालिक                  स्वामीप्रभुअन्नदाता

शक्ति                      बलताकत

गर्व                  अहंकारघमंडअभिमान

अवस्था                  वयउम्रआयु

निर्दय                      क्रूरनिष्ठुर

प्रलय                      विनाशसंहारअंत

वाणी                      बोलीबातवचन

विलोम शब्द (Antonyms)

विलोम शब्द

गुरु                         शिष्य
शीतल                    ऊष्ण
निर्दयक्रूर               दयालु
वीरता                     कायरता
सत्यवादी                मिथ्यावादी
उपस्थित                 अनुपस्थित
सौभाग्य                  दुर्भाग्य
निर्भय                     सभ्यभयभीतडरपोक
दंड                        पुरस्कार
अँधियारा                उजियारा
प्रकाश                    अंधकार
महान                      लघुनीचक्षुद्र
विशाल                  लघुक्षुद्र 
सृष्टी                       विनाशप्रलय
दुष्परिणाम                सुपरिणाम
प्रवृत्ति                     निवृत्ति
जागृत                     सुप्त
भौतिक                   आध्यात्मिक
सम्मान                    अपमान
अविस्मरणीय           विस्मरणीय
सरल                      दूभरकठिन
लुप्त                        प्रकट
समस्या                   समाधान
क्रूरता                      दयालुता
संतुलन                   असंतुलन
आवश्यक               अनावश्यक
भावी                      विगत
विनाश                    विकास
स्वच्छ                    मलिनअस्वच्छ
आकाश                  पाताल
सर्वाधिक                न्यूनतम
निकटवर्ती               दूरवर्ती
परंपरागत                 आधुनिक
दूर                         पासनिकट
पुरस्कृत                  दंडित
बचपन                    बुढ़ापा
गृहस्थ                     सन्यासी
अचेत                     सचेत
इच्छा                      अनिच्छा
शहर                       गाँव
अमृत                      विष
भोर                        सांय
सुबह                      शाम
दिन                        रात
धूप                        छांव
धरती                      आकाश
इनाम                      सज़ा
नम्रता                      कठोरता
स्नेह                       घृणा
शिष्टता                    अशिष्टता
सभ्य                      असभ्य
सहमत                    असहमत
सहज                      असहज
स्वाभाविक              अस्वाभाविक
सुविधा                    असुविधा
पवित्र                     अपवित्र
खूबसूरत                 बदसूरत
श्रम                        विश्राम
तम                        प्रकाश
खुशबू                     बदबू
आदर                     अनादर
उन्नति                     अवनति
सफलता                 असफलता
भलाई                     बुराई
प्रशंसा                     निंदा
मुक्ति                       बंधन
गहरी                      उथली
पूर्वी                       पश्चिमी
कैद                        आज़ाद
विशेष                     साधारण
बुद्धिमान                 मूर्ख
मूल्यवान                 अमूल्यवानमूल्यहीन
सुखद                     दुखद
शीतकालीन             ग्रीष्मकालीन
आज़ादी                  गुलामी
विचित्र                    साधारण
विस्तार                   संक्षेप
शक्तिशाली              कमज़ोरशक्तिहीन
आशा                     निराशा
आकर्षक                अनाकर्षक
उच्च                      निम्न
देश                        विदेश
मान                        अपमान
युद्ध                        शांति
हिंसा                      अहिंसा
स्वतंत्रता                 परतंत्रता